10 me 2024.

Atik sa a se pou n louvri je piblik la sou deriv nan analiz syantifik e nan ideyoloji frankofil ki nan 2yèm Rezolisyon Akademi Kreyòl Ayisyen (AKA) sou òtograf kreyòl la. Se ideyoloji frankofil sa a ki fè, jounen jodi a, Akademisyen yo ap ekri « numewo », « nuaj » ak « ponktuasyon » nan plas « nimewo », « nyaj » ak « ponktyasyon ». Enben, atik sa a se nan sousi pou n konprann orijin enpak negatif AKA sou edikasyon ak avansman sosyo ekonomik nan peyi d Ayiti. N ap envite lengwis, edikatè, ekriven, aktivis ak lòt konpatriyòt ki angaje nan mouvman kreyòl la pou yo li atik manch long Pwòf Michel DeGraff nan nimewo 2 jounal Rechèch Etid Kreyòl (REK).

Pwofesè Michel DeGraff patisipe nan gwo fowòm medyatize sa a ki rele « TEDx Talks » — nan yon sesyon ki te fèt nan Massachussets Institute of Technology (MIT) oz Etazini. TEDx Talks se yon espas kote anpil syantis, espesyalis ak ekspè nan tout domèn pataje konesans ak esperyans yo sou tout kalte tematik ki enpòtan pou demen miyò nan monn lan. Pwòf DeGraff pwofite okazyon sa a pou l esplike klè pouvwa lang kreyòl la pou n tabli fondasyon lekòl tèt an wo — pou n bati peyi tèt an wo.

Istwa edikasyon ann Ayiti se yon seri mi wo mi ba nan dosye franse ak kreyòl kòm lang ansèyman.  Se mi wo mi ba sa yo ki kreye « lekòl tèt an ba nan peyi tèt an ba » nan analiz Pwòf Yves Dejean.  Pou n rive mete lekòl yo tèt an wo, fòk nou konprann orijin (neyo) kolonyal konfli sa yo k ap kreye twoma nan nanm sosyete a — soti nan pi wo nivo Leta rive nan sal klas.  Lè n fouye zo nan kalalou istwa d Ayiti, nou jwenn tras rezistans ak agimantè syantifik ki ka ban nou lespwa pou demen miyò — pou lekòl tèt an wo nan peyi tèt an wo.  Sa se objektif yon atik ki fèk parèt nan Jounal of Haitian Studies an ba plim twa grenadye nan MIT-Ayiti : Pwòf Michel DeGraff (MIT Linguistics), Doktoran William Scott Frager (University of Oxford, Department of Social Policy Intervention) ak Haynes Miller (MIT Mathematics).